คนสมัยนี้น้อยคนนักที่จะรู้ว่าล้านนามีศาสตร์เซาน่าด้วยเช่นกันเรามีและใช้ศาสตร์นี้มาอย่างยาวนาน เป็นที่รู้จักกันในนามของการเข้าเส้าหรือการอยู่ไฟ พ่อหมออินสม สิทธิตัน หมอไทยดีเด่น แห่งชาติ ปีพุทธศักราช 2557 กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข ได้กรุณาอธิบายให้เราฟังว่า การเข้าเส้า เค้าจะเอา หินที่เค้าใช้เป็นก้อนเส้า ในการครัวสมัยก่อน หรืออาจใช้เป็นอิฐก็ได้ จะเอาไปเผาให้ร้อน แดงแล้วกลิ้งเข้าไปในกระโจมที่เตรียมไว้ กระโจมก็เป็นอย่างง่ายๆ อาจเอาไม้มาปักทำเป็นหลักไว้สักประมาณ เมตรคูณเมตร ความสูงก็เอาให้สูงกว่าหัวคนตอนนั่งหน่อย เอาผ้ามาคลุมทำกระโจม แล้วเอาน้ำสมุนไพรที่เตรียมไว้ค่อยๆราดลงที่หินร้อนนั้นสมุนไพรก็จะระเหยเป็นไอสมุนไพรออกมาเพื่อบำบัดรักษาสังเกตนะคะที่ใช้วิธีเผาหินหรืออิฐเพราะจะได้ไม่เกิดควันไฟ ซึ่งอาจเป็นอันตรายแกผู้เข้าเส้าได้ พอถึงตรงนี้ทุกคนเห็นภาพตรงกันนะคะว่าเราใช้หลักการเดียวกันกับเซาน่าหินในอีกซีกโลกหนึ่งเลย โดยที่ไม่รู้ว่าใครทำก่อนทำหลัง แต่ประเด็นที่สำคัญไม่ได้อยู่ที่ ใครทำก่อนทำหลัง ประเด็นที่หน้าสนใจคือความอัศจรรย์ในผลของมันต่างหาก

พ่อหมออินสมเหล่าให้ฟังต่อว่าหากใครที่คลอดบุตรธิดาแล้วได้เข้าเส้าแก่ไปจะไม่เป็นวัยทอง ผิวพรรณก็จะสวยสดใส มีน้ำมีนวลอีกด้วย ตำรับยาที่ใช้ในการเข้าเส้า มีชื่อสมุนไพรดังนี้ ปูเลย เปล้าหลวง ใบสะเปาลม ใบฮางคาง ใบบัวลาตังสอง ใบส้มชื่น ผิวมะขูด มีสรรพคุณ ช่วยทำให้มดลูกเข้าอู่ ดับกลิ่นสาบสาง บำรุง ขับลมในร่างกาย ในแต่ละบ้านอาจมีความแตกต่างในรายละเอียดบ้าง เช่นบางบ้านจะขุดหลุมแล้วก็ให้หินร้อนอยู่ในหลุมนั้นแล้วนุ่งกระโจมอกนั่งคล่อมหลุมเลยก็มี แล้วก็มีนั่งแคร่ด้วยเค้าจะเอาใบเปล้ามาปูรองนั่งรองนอนก่อนด้วยให้ความร้อนอยู่ใต้แคร่

ที่ใกล้เคียงอีกอย่างคือการอบสมุนไพร เค้าจะทำเป็นโรง เป็นห้องต้มสมุนไพรอยู่ทางด้านนอกแล้วต่อท่อไม้ไผ่ให้เฉพาะไอสมุนไพรเท่านั้นเข้าไปในห้องได้ไม่ให้ควันเข้า ใช้แก้ลมผิดเดือนแก้ปวดเมื่อย ผิวพรรณสดใส ตำหรับยาแก้ลมผิดเดือนก็จะมีจั๋นจี๋ จั๋นบาน เตียงตังห้า ดีปี๋ใบมะขั่ง ใบหัสกืน ปิดปิวแดง ฮ้อมเกี่ยว การบูร

สรรพคุณ แก้กิ๋นผิดสาบผิด (ผิดเดือน) แก้ชาปลายมือปลายตี๋นเย็นและแก้ปวด จากคำบอกเล่าของพ่อหมออินสมทำให้เกิดความภาคภูมิใจในองค์ความรู้ในภูมิปัญญาของล้านนา ขอเป็นส่วนหนึ่งในการร่วมส่งเสริมและเผยแพร่ให้ศาสตร์นี้เป็นที่รู้จัก ให้รู้กันไปว่า การเข้าเส้า การบำบัดแบบไทยล้านนาเราไม่แพ้ใครในโลก